Nie jesteś pewny, czy toksyczny związek to również twój problem? Tkwisz w toksycznym związku i zastanawiasz się, jak go zakończyć? A może masz nadzieję, że da się coś jeszcze uratować?
W dzisiejszym wpisie postaram się odpowiedzieć na te wątpliwości, choć temat toksycznego związku, jak zapewne się domyślasz, jest bardzo rozległy. Toksyczność związku może polegać na różnych elementach, a dodatkowo różnice wynikają również z charakteru samego związku, który może być bardziej lub mniej oficjalny.
W pierwszej kolejności wyjaśnimy sobie, czym tak naprawdę jest toksyczny związek, i spróbujemy podać jego definicję. Omówimy również typowe fazy toksycznego związku. Następnie omówimy jego cechy charakterystyczne, które pomagają stwierdzić, czy ten problem dotyczy też naszej relacji. Na koniec zobaczymy, jak go rozwiązać: zakończyć lub w miarę możliwości uzdrowić. Każdy z tych procesów jest wieloetapowy i bywa poważnym wyzwaniem dla naszej odporności psychicznej, konsekwencji i asertywności.
Słowem wstępu warto jeszcze wspomnieć, że kwestia toksycznych związków dotyczy zwykle relacji z osobą, która sama z sobą ma poważny problem. Niektóre typy osobowości mają szczególnie toksyczny potencjał. Należy do nich również narcyz, który początkowo dobrze się kamufluje, by następnie zdobyć całkowitą kontrolę nad swoją ofiarą.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o narcystycznych metodach wchodzenia w relacje, a także poznać sposoby na bronienie się przez zgubnym wpływem narcystycznego partnera, zachęcam cię do zapoznania się z moim e-bookiem „Sposób Na Narcyza”. Klikając poniżej, przejdziesz do szczegółów jego zawartości.
Strategia, która pozwala bronić się przed narcyzem, zdobyć go, odzyskać lub uwolnić się od niego
Być może masz pewne podejrzenie, że twój partner jest narcyzem, ale nie masz stuprocentowej pewności. Nic dziwnego: pod tym hasłem kryje się zarówno osoba o narcystycznym rysie, jak i narcyz patologiczny. Zrób poniższy, bezpłatny test online i dowiedz się, czy twój partner jest narcyzem, i jeśli tak, to jakim!
Dowiedz się, czy on jest narcyzem
Definicja i fazy toksycznego związku
Co to toksyczny związek? Podanie jednoznacznej definicji nie jest proste, ale spróbujmy zamknąć go w jakieś ramy.
Najogólniej rzecz biorąc, toksyczny związek to relacja, mająca cechy opresyjności jednego z partnerów względem drugiego, ewentualnie wzajemnej opresyjności. Następuje w nim ograniczenie niezależności drugiego człowieka, które może bazować na różnych czynnikach, o których więcej sobie powiemy za chwilę, wymieniając cechy toksycznego związku.
Wstępnie możemy powiedzieć, że ograniczenie niezależności może opierać się na przesadnej kontroli, współuzależnieniu, przemocy, kłamstwach czy zaniżaniu poczucia własnej wartości drugiego człowieka. Efektem tego jest wrażenie, że przy jednoczesnym braku szczęścia w związku czy nawet baniu się partnera, nie jesteśmy w stanie z niego wyjść, nie widzimy sensu życia bez tej osoby, nie czujemy się samodzielni, a perspektywa odejścia nierzadko jeszcze bardziej nas przeraża niż perspektywa zostania.
Między ofiarą a oprawcą wytwarza się niekiedy specyficzna zależność przypominająca tzw. syndrom sztokholmski zaobserwowany w relacji porywacza z osobą porwaną (zakładnik lub ofiara porwania solidaryzuje się z porywaczem). Nie chcąc przyznać się do problemu i tym samym klęski związku, ofiara pomaga tuszować złe traktowanie przez partnera.
Możemy wyodrębnić charakterystyczne fazy toksycznego związku. Zasadniczo najczęściej mamy do czynienia z następującymi 5 etapami rozwoju takiej relacji:
1. Wciągnięcie w relację: toksyczna osoba potrafi wyczuć u ofiary brak pewności siebie, niedowartościowanie czy jej wrażliwe punkty. W pierwszej fazie stara się dać jej wszystko to, czego jej brakuje, bombarduje ją miłością i wciąga w relację, dając złudzenie idealnego partnera.
2. Przejęcie kontroli: po zdobyciu zaufania i dostatecznym zbliżeniu się, toksyczny partner może zacząć przejmować kontrolę, początkowo tuszując ją troską i twierdząc, że ma na uwadze dobro drugiej osoby. W ten sposób odbiera jej prawo do decydowania o swoich sprawach i przekonanie do słuszności własnych przekonań.
3. Toksyczne oddziaływanie: kontynuacja toksycznego oddziaływania może polegać na stosowaniu różnego rodzaju przemocy i manipulacji, izolacji, braku lojalności i pogłębianiu zależności od siebie. Jest to możliwe dzięki wcześniejszemu zbudowaniu silnej, toksycznej więzi.
4. Odrzucenie, zastąpienie lub ignorowanie: często bywa, że toksyczny partner zaczyna się nudzić relacją ze swoją ofiarą. Może wówczas albo odtrącić ją, łamiąc jej serce i zostawiając z poczuciem winy i beznadziei. Może też od razu zastąpić ją inną osobą, co niekoniecznie musi oznaczać zakończenie związku. Toksyczny partner potrafi tkwić w relacji, ignorować drugą osobę i nie dawać jej nic od siebie, jednocześnie zajmując się sobą zupełnie niezależnie.
5. Ponowne wciąganie: niekiedy po rozstaniu, czy to z inicjatywy toksycznego partnera, czy jego ofiary, podejmowana jest próba ponownego wciągania, tzw. hoovering. Za sprawą obietnic poprawy czy gróźb ofiara może dać się ponownie wciągnąć w błędne koło toksycznego związku.
Jak rozpoznać toksyczny związek?
Może ci się wydawać, że toksyczny związek nietrudno rozpoznać. Niekiedy rzeczywiście gołym okiem widać, że druga osoba próbuje wyjątkowo perfidnie manipulować naszym życiem i naszymi uczuciami. Bywa jednak, że zanim przejdzie do konkretnych działań, udaje jej się zdobyć dostatecznie nasze zaufanie – do tego stopnia, że nie potrafimy podejrzewać kogoś, kto deklaruje nam miłość, o jednoczesne krzywdzenie nas. Ewentualnie próbujemy sobie wmówić, że nie robi tego naumyślnie.
Przyjrzyjmy się zatem cechom toksycznego związku, którego pomogą nam go rozpoznać nawet, jeśli mieliśmy poważne wątpliwości:
1. Kłamstwa i manipulacje: toksyczny partner często mija się z prawdą w sytuacjach, w których szczerość jest kluczowa. Manipuluje informacjami, wkłada w usta słowa, których się nie powiedziało, potrafi ośmieszyć, wyolbrzymiać czy w jednej chwili zmienić podejście.
2. Przemoc i kłótnie: przemoc ma różne oblicza i niekoniecznie polega na rękoczynach. Może być przemocą psychiczną (krzyczenie, obrażanie, zastraszanie), ale też ekonomiczną (odcinanie od pieniędzy). Kłótnie zdarzają się w każdym związku, ale w toksycznym są częste, absurdalne i bardzo krzywdzące.
3. Kontrola: kontrolowanie drugiej osoby pozwala uzależnić ją od siebie. Może polegać na izolowaniu od rodziny i przyjaciół, czytaniu prywatnej korespondencji, kontrolowaniu decyzji i niepozwalaniu na samodzielne ich podejmowanie.
4. Zazdrość i zdrada: często cechują toksyczne związki. Toksyczny partner często wchodzi w pozazwiązkowe relacje intymne, obarczając za to winą partnerkę (lub partnerka partnera). Jednocześnie, co wiąże się z poczuciem kontroli, potrafi okazywać obsesyjną zazdrość.
5. Uzależnienie: może mieć oblicze uzależnienia emocjonalnego czyli poczucia, że bez toksycznego partnera nic nie znaczymy i nie będziemy w stanie żyć. Warto jednak pamiętać, że w toksycznych związkach potrafią być obecne uzależnienia od używek czy hazardu, które wciągają drugą, zdrową osobę.
6. Szantaż emocjonalny i wzbudzanie poczucia winy: to pewna forma manipulacji. Toksyczny partner potrafi stawiać siebie w roli ofiary, wzbudzać nieustanne poczucie winy i szantażować, jeśli druga osoba chce odejść.
7. Brak odpowiedzialności: toksyczne związki to często jazda bez trzymanki. Bywa, że toksyczny partner nie ma żadnego poczucia odpowiedzialności, ma skłonności do ryzykownych zachowań, a tym samym obarcza odpowiedzialnością drugą osobę.
8. Brak więzi uczuciowej, zaufania, troski: w toksycznym związku nie ma prawdziwej miłości opartej na poczuciu bezpieczeństwa, zaufania i wzajemnej troski. To, co wydaje się miłością, jest tak naprawdę poczuciem zależności.
Przeczytaj też: Gaslighting
Toksyczny związek: jak się uwolnić?
Uwolnienie się od opresyjnego partnera nie jest takie proste. Brakuje nam pewności siebie, mamy zaburzoną perspektywę, a nieraz musimy się opierać ponownemu wciągnięciu. Jak odejść, jeśli jesteśmy w toksycznym związku?
Nazwij problem
Fundamentalną sprawą jest nazwanie problemu. Przyjrzenie się cechom toksycznego związku, czytanie artykułów na ten temat może w tym pomóc. Przekonanie, że z naszym związkiem jest coś nie tak da nam siłę do tego, by coś w nim zmienić. Na przykład go zakończyć.
Przyznaj przed sobą, że twój związek jest toksyczny, bo nie zaznajesz w nim szczęścia i czujesz, że słabniesz psychicznie. Porównaj siebie z przeszłości do tego, jak jest teraz. Taka konfrontacja najlepiej uświadamia, co z nami zrobił toksyczny partner.
Zaplanuj odejście
Odejście z toksycznego związku nie jest prostym przedsięwzięciem. Z dużym prawdopodobieństwem partner będzie rzucał nam kłody pod nogi, próbował przekonać do zostania, groził, odcinał nas od różnych możliwości.
Zaplanuj wszystko krok po kroku, łącznie z pierwszymi tygodniami po odejściu. Gdzie będziesz mieszkać, za co żyć, jak i kiedy poinformujesz partnera, jak planujesz oddzielić swoje sprawy od jego? Im bardziej precyzyjny plan, tym skuteczniejsze rozstanie.
Podziel się z kimś zaufanym
Warto znaleźć sobie sojusznika. Kogoś, kto nas wesprze w trudnej chwili, kto w razie czego pomoże nam, nawet finansowo. Kto rozumie, od czego i dlaczego uciekamy. Komu będziemy ufać i kto nam też zaufa.
To może być ktoś z rodziny lub najbliższy przyjaciel/przyjaciółka. Jeśli jesteśmy osamotnieni, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty – np. terapeuty, który wysłucha nas i podpowie, jakie kroki podjąć.
Potrzebujesz wsparcia specjalisty? Poznaj najlepszy serwis konsultacji psychologicznych online!
Nie zapominaj o powodach rozstania
Brak konsekwencji i wątpliwości to główny powód, dla którego zostajemy ponownie wciągnięci w toksyczną relację. Aby temu zapobiec, należy pamiętać o powodach, dla których się rozstało.
Nie chodzi o to, żeby przesadnie pielęgnować urazę, ale żeby w chwilach słabości nieliczne dobre wspomnienia, a także poczucie samotności i tęsknoty, nie przyćmiewały krzywdy, która nas dotknęła i do której nie chcemy wracać.
Nie daj się wciągnąć
Nie pozwól zawrócić się, kiedy już będziesz mieć za sobą tyle trudnych kroków. Niełatwo ci będzie drugi raz pokonać tę samą drogę. Partner może próbować na nowo wciągnąć, błagając o wybaczenie, obiecując poprawę, grożąc („zniszczę cię!”), ale też podstępem, np. twierdząc, że potrzebuje pomocy.
Zerwanie kontaktu jest najlepszym sposobem na ochronę przed ponownym wciągnięciem. Nie pozwól na telefony i wiadomości, a także zignoruj jego social media.
Wypełnij pustkę po tej osobie
Poczucie samotności i pustki może długo nam towarzyszyć. Przechodzimy swego rodzaju żałobę, mimo że nasz związek nie należał do udanych. W pewnym momencie trzeba wypełnić życie od nowa.
Na początku to może być nawiązanie kontaktu z przyjaciółmi i rodziną, podjęcie jakiejś aktywności (pracy, hobby), wyjechanie w podróż na jakiś czas. Po odzyskaniu równowagi i pewności siebie (a zajmuje to trochę czasu) można rozważyć wejście w bliższą relację z nową osobą.
Czy można uratować toksyczny związek?
Wiele osób zastanawia się, czy toksyczny związek można jakoś uratować. Chcą wiedzieć, gdzie szukać pomocy, przeszukują księgarnie w poszukiwaniu lektury, która dostarczyłaby im rozwiązania.
Trzeba pamiętać, że uratowanie toksycznego związku to cel wymagający pracy obojga partnerów: pracy systematycznej i długotrwałej. Jednocześnie musimy liczyć się, że na tej drodze nierzadko czekają nas chwilowe porażki, po których trzeba się podnieść. Niekiedy uzdrowienie toksycznego związku nie jest możliwe.
W takich sytuacjach ważna jest rozmowa i próba zadbania o efektywną komunikację. Oboje musicie zdać sobie sprawę z problemu i postanowić, że będziecie razem nad nim pracować. Przygotujcie plan działań i ustalcie, że jesteście gotowi się go trzymać i ponieść wszelkie konsekwencje jego realizacji.
Pomóc może wam osoba mediatora – terapeuty par lub psychologa, z którym indywidualnie będzie chciała pracować problematyczna osoba.
Ofiara toksycznego związku musi natomiast nauczyć się stawiać granice i zadbać o swoją niezależność. Musi być gotowa do tego, żeby odejść, jeśli to będzie konieczne – nie z powodu braku wiary w powodzenie, ale po to, by mieć większe poczucie kontroli nad własnym życiem.
Pomocne lektury znajdziesz we wpisie, w którym przedstawiłem ranking najlepszych książek o związkach.
Ponadto zachęcam cię do sięgnięcia po „Sposób Na Narcyza”, który dostarczy ci wiele wiedzy na temat toksycznego związku. Znajdziesz w nim nie tylko sposób, aby się od niego uwolnić, ale również metody, które pozwolą ci lepiej funkcjonować czy znaleźć nić porozumienia, jeśli postanawiasz ratować swoją relację. E-book dostępny jest pod tym linkiem w promocyjnej cenie.
Strategia, która pozwala bronić się przed narcyzem, zdobyć go, odzyskać lub uwolnić się od niego
