Toksyczny narcyz to jeden z typów osobowości, który wyjątkowo dobrze się kamufluje, a gdy przyjdzie co do czego, pokazuje, na co go naprawdę stać. To osoba, która potrafi świetnie manipulować innymi, a jej ofiara zostaje wciągnięta w układ, z którego trudno jest jej się później wydostać.
Im wcześniej rozpoznasz toksycznego narcyza, tym większe szanse, że się od niego uwolnisz, póki nie zdążył jeszcze opanować całego twojego życia. W dzisiejszym wpisie przedstawię ci 9 cech toksycznego narcyza, które najtrafniej go opisują. Ponadto, przybliżę ci, jak wygląda relacja z taką osobą i co można zrobić, kiedy znajdzie się w naszym otoczeniu.
Jeśli wiesz, że dotyczy cię problem relacji z narcyzem, zachęcam cię do zgłębienia tematu i przeczytania poradnika „Sposób Na Narcyza”. Wiedza w tym przypadku pozwala odzyskać kontrolę i zacząć radzić sobie z toksyczną osobą, z którą masz do czynienia. E-book znajdziesz tutaj.
Jeśli natomiast nie masz pewności, czy poznana przez ciebie osoba jest narcyzem, poza lekturą tego wpisu, możesz zrobić krótki, bezpłatny test online, który pomoże ci rozwiać wątpliwości. Dzięki odpowiedziom na pytania nie tylko dowiesz się, czy on jest narcyzem, ale również ocenisz natężenie jego charakterystycznych cech.
Dowiedz się, czy on jest narcyzem
Spis treści
Toksyczny narcyz: cechy charakterystyczne
Przyjrzyjmy się zatem najbardziej typowym cechom charakteryzującym toksycznego narcyza. Poniżej zamieściłem ich dziewięć, ale w poradniku „Sposób Na Narcyza” zostały one omówione w bardzo szczegółowy sposób. Sięgnij po ten e-book, jeśli podejrzewasz, że jesteś ofiara narcystycznej osoby i chcesz znów zacząć panować na waszymi relacjami, by przestać być stroną pokrzywdzoną.
Strategia, która pozwala bronić się przed narcyzem, zdobyć go, odzyskać lub uwolnić się od niego
Jaki jest zatem toksyczny narcyz?
1. Pozbawiony empatii
Brak empatii cechuje nie tylko narcyza, ale w zdecydowanej większości toksyczne osoby w ogóle. To dlatego, że to właśnie empatia powoduje, że potrafimy postawić się na czyimś miejscu, współczuć mu, zrozumieć go. Deficyt empatii u narcyza sprawia, że nie potrafi on identyfikować twoich emocji, zadaje ci ból i nie ma z tego powodu wyrzutów sumienia.
Narcystyczny brak empatii powoduje ponadto, że osoba ta wydaje się płytka emocjonalnie pomimo tego, że potrafi robić wokół siebie sporo szumu. Ta cecha sprawia też, że szczególnie łatwo jej ofiarą padają z kolei osoby empatyczne, co tylko zwiększa ryzyko poważnie toksycznego i uzależniającego związku.
2. Megaloman
To cecha, której najprędzej spodziewamy się u narcyza, nawet jeśli nie wiemy zbyt wiele o tym typie osobowości. Megalomania, zbyt wysokie mniemanie o sobie, przypisywanie sobie zasług, przedstawianie siebie jako eksperta w każdej dziedzinie, przekonanie o własnej wyjątkowości i podkreślanie tego, że jest się bardzo ważnym, to zbiór cech i zachowań, po których łatwo rozpoznamy narcyza w towarzystwie.
A skoro narcyz jest taką wybitną i szczególną jednostką, oczekuje również podziwu i wyjątkowego traktowania. Sądzi, że może pozwolić sobie wobec innych na więcej i zawsze czuje się VIP-em, czy to w sytuacjach oficjalnych, czy codziennych, czy towarzyskich.
3. Szuka odbicia w innych
W głębi duszy narcyz jest osobą o dość niskim poczuciu własnej wartości wynikającym z jego wewnętrznych przekonań. Żeby czuć się ze sobą dobrze, powinniśmy znać swoją wartość, mieć wyrównaną samoocenę, która jest naszą osobistą właściwością. Narcyz natomiast szuka potwierdzenia swojej wartości na zewnątrz.
Traktuje innych jak lustro, w którym się odbija, przez co ma do nich dość przedmiotowy i właśnie pozbawiony empatii stosunek. Prowadzi relacje z ludźmi tak, by dostawać od nich bardzo pozytywną informację zwrotną: zachwyt, podziw, zainteresowanie, pożądanie. Ponadto bardzo dba o swój wizerunek, upatrując swoją wartość w tym, jak wygląda, ile ma pieniędzy, co posiada i w jakich kręgach towarzyskich się obraca.
4. Manipulator i kłamca
To cecha narcyza, która wyjątkowo podkreśla jego toksyczność. Narcyz nie jest tylko osobą zadufaną w sobie. To przebiegły gracz uwielbiający manipulacje i intrygi, potrafiący bez skrupułów kłamać w żywe oczy i przekształcać rzeczywistość zgodnie ze swoimi potrzebami. Jego manipulacje bardzo często opierają się na przekręcaniu słów, nadinterpretacji, wmawianiu, że coś miało lub nie miało miejsca, szantażu emocjonalnym i sprytnym wmanewrowywaniu osób trzecich.
Narcyz może wykorzystać twoją przyjaciółkę przeciwko tobie, może przekonywać cię, że coś sobie zmyśliłaś, obrazić cię lub poniżyć, a potem stwierdzić, że to był tylko żart, a ty się nie znasz na żartach, traktować cię i zachowywać się inaczej przy innych, a inaczej w sytuacjach prywatnych, zdradzać i okłamywać, bez obaw o konsekwencje.
5. Wyzyskiwacz
Toksyczny narcyz potrafi podstępnie i stopniowo wykradać twoją energię, tożsamość, niezależność i poczucie własnej wartości. Osoby będące w długotrwałej relacji z tego typu człowiekiem pod koniec zwykle czują się kompletnie wykorzystane i porzucone z niczym. Narcyz rozkwita twoim kosztem, choć na zewnątrz nigdy tego nikomu nie pokaże.
Może wykorzystywać twoje zaufanie, wyrozumiałość i cierpliwość. Może bez cienia wahania wykorzystywać twoje znajomości, twoją pozycję czy sytuację finansową. Narcyz traktuje ludzi przedmiotowo i zwykle jest z nimi w jakiejś relacji tak długo, jak długo są mu oni potrzebni do osiągania jego celów lub zaspokajania jego potrzeb.
6. Potrzebuje uwagi
Bycie w centrum zainteresowania i potrzeba uwagi to kolejna najbardziej typowa cecha każdego narcyza. Każdy przejaw uwagi jest dobry: od podziwu po współczucie. Dlatego narcyz nie tylko będzie robił show czy się przechwalał. W domowym zaciszu chętnie będzie robił dramatyczne sceny, użalał się nad sobą, przejawiał hipochondrię czy zachowywał jak rozwydrzony bachor.
Wszystko to po to, żebyś poświęciła mu uwagę i to nie wtedy, kiedy masz na to ochotę, kiedy on na to zasługuje lub kiedy naprawdę jesteś nim zainteresowana. Twoja uwaga ma być już, teraz i twoja prywatność, emocje, samopoczucia, widzimisię nie mają tutaj nic do gadania. Narcyz sprawia, że reszta zawsze musi pozostać w jego cieniu, a najlepiej, żeby zasiadła na widowni i przyklaskiwała.
7. Kontroluje i podporządkowuje
Narcyz to typ osoby kontrolującej, uzależniającej od siebie i podporządkowującej sobie innych – jak przedmioty. Nie zdziw się, jeśli będzie przeglądał twoje rzeczy, domagał się wszystkich haseł dostępu i kompletów kluczy, wypytywał o najbardziej prywatne kwestie. Postara się ciebie od siebie uzależnić, decydując, z kim masz się spotykać, gdzie masz pracować i co masz robić w wolnym czasie (który już przestaje być „wolny”).
Narcyz będzie cię traktował protekcjonalnie, bo przecież na niczym się nie znasz, w przeciwieństwie do niego. Dlatego będzie sam podejmował za ciebie decyzje i nie będzie tolerował sprzeciwu ani samowolki. Jeśli spróbujesz coś zrobić po swojemu, z miejsca cię oceni, podda surowej krytyce i wzbudzi poczucie winy.
8. Owija wokół palca
Zbiór cech narcyza to ogólnie same negatywne aspekty jego zachowania, stylu bycia i traktowania innych. Najbardziej niebezpieczna jest natomiast ta cecha, która to wszystko skutecznie przykrywa i nie pozwala ci się domyślić, że narcyz za chwilę okaże się toksycznym partnerem.
Kiedy poznajesz narcyza bowiem, robi on wszystko, byś widziała w nim absolutny ideał. Przystojny, zadbany, seksowny, szarmancki, z pozycją – nie byle kto. Zaprosi cię do eleganckiej restauracji, będzie patrzył głęboko w oczy, uwodził, komplementował, aż poczujesz się niemal niezręcznie. Przy bliższym poznaniu okaże się ponadto cudownym kochankiem. A przy jeszcze bliższym – tyranem i manipulantem.
9. Przekracza granice
Narcyz ma skłonność do ryzykownych zachowań i przekraczania granic. Na początku może się to wydawać ekscytujące, a jego śmiałość – fascynująca. Wkrótce jednak przekonasz się, że jeśli nie postawisz wyraźnych granic i nie będziesz ich konsekwentnie bronić, narcyz prędzej podbije twoją niezależność i komfort, aniżeli serce.
To może być przekraczanie granic twojej prywatności, zmuszanie cię do czegoś, czego nie lubisz, na co nie masz ochoty lub co budzi twój sprzeciw, przemoc psychiczna, a nawet fizyczna, robienie istotnych, dotyczących ciebie rzeczy za twoimi plecami. A przede wszystkim testowanie cię na różne sposoby, by zobaczyć, jak daleko może się posunąć i na co mu jeszcze pozwolisz.
Toksyczny narcyz = toksyczny związek?
Niestety narcyz, przez swoją toksyczną osobowość, doprowadza do tworzenia toksycznych związków. Na początku stosuje tzw. love bombing czyli bombardowanie miłością. Robi wrażenie bardzo zaangażowanego i oddanego, naciska, by wasza relacja szybko się rozwijała, wzbudza w tobie pozytywne emocje, a przede wszystkim zaufanie, które pozwala mu się do ciebie bardzo zbliżyć w stosunkowo krótkim czasie – takim, w którym go jeszcze dobrze nie rozpracujesz.
Następnie pokazuje swoją prawdziwą twarz. Ty myślisz, że to chwila słabości, stres, zmęczenie, odreagowuje na tobie, ale wciąż jesteś dla niego wyrozumiała, bo nawet od czasu do czasu odegra scenę pokory tak dobrze, że nawet będziesz miała do siebie żal o to, że cię zdenerwował.
Ale z czasem narcyz będzie się coraz bardziej panoszył twoim kosztem, coraz bardziej wyżywał się na tobie, manipulował twoimi uczuciami, okłamywał cię, kontrolował, izolował i traktował jak swoją własność. Masz szczęście, jeśli jesteś w stanie jeszcze dostrzec, że ten człowiek jest toksyczny. Niestety wiele ofiar narcyza pozwala się tak omotać, że traci orientację, co jest w porządku, a co nie.
Narcyz ponadto ma skłonność do porzucania w sposób gwałtowny i nieprzewidziany, kiedy się znudzi i zacznie szukać zaspokojenia swoich potrzeb gdzie indziej. Jest to jednak pozorna wolność, bo równie często narcyz wraca, usiłując wciągnąć ponownie swoją dawną partnerkę w ten sam toksyczny układ. Więcej o związku z narcyzem przeczytasz w tym wpisie.
Toksyczny narcyz: co można zrobić?
Toksyczny narcyz to osoba, która nierzadko nie tylko przejawia narcystyczne cechy charakteru, ale zmaga się z poważnymi zaburzeniami osobowości. W tym wypadku konieczne jest podjęcie przez nią terapii, która przyda się też, wcale nie mniej, jego ofierze.
Jeśli jesteś w relacji z narcyzem, bardzo ważne jest, byś jak najszybciej podjęła pewne kroki, które pozwolą ci z lepszej pozycji zdecydować, co dalej:
1. Postaw granice
…i strzeż ich! Określ wyraźnie, gdzie leżą nieprzekraczalne granice twojej prywatności. Konsekwentnie reaguj zawsze tak samo na ich naruszanie – nie ma taryfy ulgowej! Komunikuj je klarownie i nie pozwól sobie wmówić, że dawałaś sprzeczne sygnały. Wyraź jasno swój brak akceptacji i niechęć poświęcania mu uwagi, kiedy próbuje przekraczać twoje granice.
2. Zyskaj niezależność
Musisz starać się poszerzać maksymalnie obszar, w którym jesteś całkowicie niezależna od narcyza. Zadbaj o swoją niezależność emocjonalną, bo ty i twoje uczucia nie są warunkowane tym, co robi i mówi narcyz. Zyskaj maksymalną niezależność finansową i zawodową i tym samym zminimalizuj jego możliwości szantażu na wypadek, gdybyś chciała go zostawić.
3. Stwórz więcej punktów odniesienia
Utrzymuj kontakty z rodziną, z przyjaciółmi i znajomymi. Miej swój własny krąg towarzyski, do którego on będzie miał zdecydowanie ograniczony dostęp. Dziel się z innymi swoimi przemyśleniami i doświadczeniami, by czuć się bezpieczniej i pewniej. Nie daj się izolować i nie trać bardziej obiektywnej, niezaangażowanej emocjonalnie perspektywy.
4. Zdobądź wiedzę i znajdź wsparcie
Poznaj dobrze osobowość narcyza, jego typowe zachowania, zagrania, reakcje i cechy charakteru. Zrozum, z czego wynika jego sposób bycia, świadomie zauważaj, kiedy próbuje tobą manipulować i naucz się przed nim bronić. Wsparcia może udzielić ci psycholog, ale na pewno cenna okaże się lektura książki w całości poświęconej wszelkim aspektom relacji z narcyzem – „Sposób Na Narcyza”. Poradnik dostarcza rzetelnej wiedzy teoretycznej i wielu wskazówek praktycznych dla każdej sytuacji.
Strategia, która pozwala bronić się przed narcyzem, zdobyć go, odzyskać lub uwolnić się od niego
