Toksyczne zachowania w związku mogą się pojawić na różnym etapie, ale najczęściej dopiero wtedy, gdy relacja jest już utrwalona. Wówczas znacznie trudniej z niej uciec i co ważne, znacznie trudniej rozpoznać toksyczność w codziennych zachowaniach partnera lub partnerki.
Dlatego w tym artykule przedstawię 8 typowych toksycznych zachowań w związku – po to, żebyś mógł/mogła zidentyfikować je i w porę zacząć przeciwdziałać, by siebie chronić.
Powiem również o tym, co rozumieć poprzez termin „toksyczne zachowanie” oraz udzielę kilku porad, co robić, gdy do takich zachowań dochodzi.
Zanim zaczniemy, zachęcam cię do zrobienia testu online przygotowanego dla mężczyzn i dla kobiet. Ma on na celu rozpoznanie, czy jesteś w relacji z narcystyczną osobą – jednym z najczęściej spotykanych toksycznych typów osobowości.
Test na narcyzm
Dowiedz się, czy mężczyzna lub kobieta cierpi na patologiczny narcyzm lub przejawia narcystyczne cechy osobowości
Spis treści
Czym jest toksyczne zachowanie?
Na wstępie należy rozumiem, co oznacza toksyczne zachowanie. Bynajmniej nie chodzi bowiem o każde, które powoduje w nas nawet najmniejszy dyskomfort.
Nie oszukujmy się: nie zawsze jesteśmy ze sobą szczerzy, czasami zdarza nam się manipulować, wyolbrzymiać, grać na emocjach czy wykorzystywać czyjąś słabość. Nie oznacza to, że od razu jesteśmy toksyczni.
Istnieje natomiast kilka wyznaczników, które każą przypuszczać, że mamy do czynienia z toksycznymi zachowaniami. A są to:
- długotrwałość i duża intensywność tych zachowań;
- gwałtowne przejście od bardzo dobrego traktowania do skrajnie złego;
- stosowanie przemocy wobec bliskich;
- skutek w postaci znacznego obniżenia samooceny;
- budzenie w bliskich lęku i skrajnych reakcji;
- notoryczne przekraczanie prywatnych granic;
- skrajnie odmienne traktowanie w domu i w miejscach publicznych.
Mąż przez ślubem był księciem z bajki, a teraz zamienił się w tyrana? Żona powtarza ci, że do niczego się nie nadajesz i żałuje, że za ciebie wyszła? Partner zgrywa idealnego przy znajomych, a w domu ci ubliża? Partnerka przeszukuje twoje prywatne rzeczy obsesyjnie, poszukując dowodów zdrady? Tak, to są zachowania toksyczne.
Wiele z tych zachowań charakteryzuje osoby narcystyczne. Warto zapoznać się z tym tematem bliżej, do czego polecam ci gorąco e-book „Sposób na narcyza” i „Sposób na narcyzkę„.
Metoda pozwalająca bronić się przed narcystyczną osobą, odpowiedzieć na jej manipulacje, zdobyć ją lub skłonić do powrotu
Toksyczne zachowania w związku: 8 typowych
Przejdźmy już teraz do listy zachowań w związku, które powszechni uznaje się za toksyczne. Na liście znalazło się 8 najbardziej typowych objawów toksycznego traktowania przez partnera lub partnerkę.
1. Wykorzystywanie
Pierwszym toksycznym zachowaniem w związku, o którym powiem, jest wykorzystywanie drugiej osoby. To duża i bardzo istotna kategoria.
Partner lub partnerka powinien budzić nasze zaufanie. W zdrowych relacjach mamy przekonanie, że to osoba, która pragnie naszego dobra i nie działa na naszą szkodę. W toksycznych relacjach często bywa zupełnie na odwrót.
Toksyczna osoba wykorzystuje słabości innych i swoją przewagę, nie boi się zadać ciosu poniżej pasa i rzadko ma w związku z tym jakiekolwiek wyrzuty sumienia. Wykorzystanie może mieć także charakter ekonomiczny.
2. Granie na emocjach
Kolejnym typowym toksycznym zachowaniem jest granie na emocjach i stosowanie szantażu emocjonalnego. Tak, jak wspominałem, niemal każdemu się to czasami zdarza, ale jako stała strategia osiągania celów granie na uczuciach jest toksyczne.
Przykładowo jest to obrażanie się, stawianie siebie zawsze w roli ofiary, wyolbrzymianie różnych sytuacji, szantażowanie i straszenie, mszczenie się, robienie scen. Co gorsza, do tej gry mogą być włączane też osoby trzecie np. dzieci, rodzina, bliscy znajomi, którym toksyczna osoba się skarży na ciebie.
Często też granie na emocjach opiera się na nieadekwatnych i nieprzewidywalnych reakcjach oraz sprawianiu, że druga osoba ma wrażenie, że musi zasłużyć na miłość.
3. Wzbudzanie poczucia winy
Toksyczne osoby bardzo lubią stawiać siebie w roli ofiary i budzić w innych poczucie winy. Jest to element grania na emocjach i sposób na osiąganie swojego celu.
Powodem do wzbudzenia poczucia winy może być najdrobniejsza rzecz. Wystarczy, że czegoś odmówisz albo zrobisz coś nie tak, jak ta osoba oczekuje. Da ci do zrozumienia, że rozczarowałeś/aś ją, że nie może na tobie polegać, że nie masz empatii itd.
Tym sposobem odbiera ci prawo do zdrowej asertywności i granic, które ci całkowicie przysługują. Postanawia cię przy okazji ukarać, doskonale wiedząc o tym, że twoja wrażliwość pozwala tobą manipulować.
4. Stosowanie przemocy
Nie trzeba wyjaśniać, dlaczego przemoc jest toksycznym zachowaniem w każdej relacji. Warto natomiast doprecyzować, co się rozumie przez określenie „przemoc”.
Zasadniczo mówimy o trzech rodzajach przemocy: fizycznej, psychicznej i ekonomicznej. Problem polega na tym, że bardzo często nie dostrzegamy, że mamy do czynienia z przemocą. Granica potrafi być bardzo cienka.
Gdy dochodzi do rękoczynów, mamy do czynienia z przemocą fizyczną. Ale będzie nią też wykorzystywanie seksualne, które w bliskich relacjach nie zawsze jest czytelne.
Przemoc psychiczna to nie zwykłe kłótnie, które zdarzają się w każdym związku, ale zastraszanie, wyzywanie, słowne poniżanie. Wszystko to, co niszczy poczucie bezpieczeństwa.
Przemoc ekonomiczna to natomiast kontrola finansowa nad daną osobą, która odbiera jej niezależność i sprawia, że nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb.
5. Zazdrość i zaborczość
Toksyczne relacje niezwykle często charakteryzuje nadmierna zazdrość i chorobliwa zaborczość. Bynajmniej nie chodzi wyłącznie o potencjalne relacje romantyczne.
Toksyczny partner lub partnerka chce mieć drugą osobę całkowicie dla siebie. Nie chce się z nikim dzielić, czasami nawet widzi rywala w dziecku. Chce mieć 100% uwagi i zainteresowania, musi być zawsze na pierwszym miejscu.
W efekcie sceny zazdrości, przeszukiwania, awantury czy szantaż emocjonalny, gdy druga osoba chce np. sama wyjść z domu, są na porządku dziennym. Nierzadko dochodzi do tego, że ofiara toksyka kompletnie izoluje się od innych ludzi, traci kontakty towarzyskie, a niekiedy nawet rodzinne, ponieważ jest całkowicie zaabsorbowana.
6. Okłamywanie
Oczywiście, w większości związków zdarzają się kłamstwa, ale nie powinny być one na porządku dziennym. Czasami przecież kłamiemy w dobrych intencjach, coś przemilczymy, obawiamy się reakcji partnera – to wszystko jest w granicach normy.
Problem robi się wtedy, gdy kompletnie nie możemy mieć do siebie zaufania i kłamiemy w kwestiach, w których powinniśmy być ze sobą szczerzy. Jeśli ktoś nas nagminnie okłamuje, to znaczy, że próbuje nas wykorzystać lub oszukać czy też traktuje nas jak swojego wroga. Życie w kłamstwie na pewno nie świadczy o zdrowej relacji.
7. Podkopywanie poczucia wartości
Wspólną cechą wielu toksycznych osób jest to, że żerują na poczuciu wartości innych. Nierzadko sami mają problem z własną samooceną, więc koncentrują się na tym, żeby obniżyć ją u innych osób.
Podkopywanie poczucia wartości najbliższych odbywa się poprzez krytykę, lekceważenie czy wyśmiewanie. Po pewnym czasie ofiara toksycznego partnera lub toksycznej partnerki ma poczucie, że nie umie o niczym samodzielnie zdecydować, na niczym się nie zna i nic nie umie dobrze zrobić.
Szkodzenie cudzej samoocenie może być też nieco bardziej zawoalowane. Polega na przesadnej, sztucznej trosce i przekonywaniu kogoś o tym, że jest słaby i potrzebuje pomocy toksycznej osoby.
8. Kontrolowanie
Kończąc listę, w której przedstawiłem typowe toksyczne zachowania w związku, chcę jeszcze powiedzieć o kontrolowaniu, a w konsekwencji przekraczaniu granic prywatności, co cechuje wiele toksycznych relacji.
Przejawia się to przejmowaniem kontroli nad właściwie każdą sferą życia drugiej osoby. Kontroli może podlegać zarówno styl ubierania się, wybór pracy, hobby, jak i znajomości. Podstawowym narzędziem jest tu krytyka, która ma skutecznie odwodzić od wyborów, które nie spodobają się toksycznej osobie.
Dochodzi również do oczywistego przekraczania granic, jak czytanie korespondencji i przeglądanie rzeczy osobistych. Skutkiem jest całkowite podporządkowanie sobie ofiary.
Przeczytaj też: Jak naprawić toksyczny związek?
Zachowania toksycznego partnera i partnerki: co robić?
Niekiedy toksyczne zachowania w związku można jeszcze wyplenić. Im wcześniej postawimy granice i pokażemy, że na pewne traktowanie się absolutnie nie zgadzamy, jest szansa, że partner lub partnerka się opamięta.
Nie zawsze w końcu mamy do czynienia z osobą patologicznie toksyczną. Czasami są to zachowania, które ktoś wynosi ze swojego rodzinnego domu, czasami jest to nawet krzyk rozpaczy, sygnał, że ta osoba nie radzi sobie, boi się odrzucenia i chwyta się desperackich metod.
Istnieje więc szansa, że okazując empatię, rozmawiając, można namówić kogoś np. do podjęcia terapii czy do przyjrzenia się swoim zachowaniom.
Czasami nie jest to niestety możliwe. Np. osoby narcystyczne szczególnie trudno przekonać do zakwestionowania własnej wizji świata i poddania się leczeniu. Można jednak nauczyć się odpowiadać na ich manipulacje i prowokacje, by chronić siebie.
Tego właśnie uczy e-book „Sposób na narcyza” i „Sposób na narcyzkę„, w którym znalazło się wiele praktycznych porad, jak reagować w najczęściej spotykanych sytuacjach w związku z narcystyczną osobą.
Toksyczne zachowania w związku: podsumowanie
Wiesz już zatem, jakie toksyczne zachowania występują w związku, jak odróżnić je od tego, co leży w granicach normy, i co można zrobić, by się przed nimi bronić. Mam nadzieję, że zawarte w tym artykule uwagi okazały ci się pomocne i udało ci się prawidłowo ocenić sytuację, jaka panuje w twoim związku.
Na koniec chcę ci powiedzieć trochę więcej o wspominanym już e-booku – poradniku dla osób mających do czynienia z narcyzami. Mowa o kompletnym przewodniku po relacji z tego typu osobą, pod każdym względem. Oto, co w nim znajdziesz:
- Szczegółowy opis narcystycznej osobowości w wersji męskiej i żeńskiej;
- Wyjaśnienie faz toksycznej relacji;
- Przykłady narcystycznych manipulacji;
- Sposoby na bronienie się przed każdym typem manipulacji;
- Porady, jak zdobyć narcystyczną osobę;
- Wskazówki, jak uczynić relację zdrowszą i odzyskać kontrolę;
- Porady, jak odzyskać narcyza lub rozstać się z nim na dobre;
- I wiele innych…
Jeśli jesteś w związku z toksyczną osobą, ten poradnik może okazać się punktem zwrotnym w twojej relacji. Dowiedz się o nim więcej, klikając poniżej i wybierając „Sposób na narcyza” lub „Sposób na narcyzkę„.
Jeśli natomiast masz wątpliwości, czy partner lub partnerka jest narcystyczną osobą, odsyłam cię do testu z początku artykułu. Jest on całkowicie darmowy, a wynik otrzymuje się od razu. Powodzenia!
Metoda pozwalająca bronić się przed narcystyczną osobą, odpowiedzieć na jej manipulacje, zdobyć ją lub skłonić do powrotu
