Czy zdarzyło ci się kiedyś słyszeć od partner/ki groźby bądź desperackie obietnice, kiedy nie chciałeś/aś zaakceptować jego/jej żądania? Czy partner/ka formułuje swoje prośby tak, że czujesz się niekomfortowo? Szantaż emocjonalny w związku to częste zjawisko i możliwe, że i ty jesteś jego ofiarą.
Szantaż emocjonalny jest manipulacją, którą stosuje wiele osób, zarówno w środowisku pracy, jak i (a może przede wszystkim) w relacjach prywatnych. Szczególnie często zaobserwujemy ją w relacjach rodzinnych i przyjacielskich, gdzie istnieją silne zażyłości, ale i zależności.
Powstaje pytanie, jak rozpoznać szantaż emocjonalny i jak się przed nim bronić. W dzisiejszym wpisie właśnie tym się zajmiemy. Omówimy dokładnie, jak zidentyfikować szantażystę emocjonalnego. Zaprezentuję przykłady jego typowych strategii.
Następnie przyjrzymy się szczegółowo szantażowi emocjonalnemu w związku i w małżeństwie. Na końcu wpisu znajdziesz natomiast porady dotyczące radzenia sobie z tym rodzajem manipulacji.
Zanim przejdziemy do właściwej części artykułu, zachęcam cię do zrobienia bezpłatnego testu online, który pozwoli ci ocenić kondycję twojego związku.
Jeśli twoja relacja przechodzi kryzys lub czujesz, że coś w niej nie gra, test pomoże ci zdiagnozować prawdziwy problem. Być może tkwi on właśnie w stosowanej grze na emocjach.
W jakiej kondycji jest Twój związek?
Spis treści
Jak rozpoznać emocjonalnego szantażystę?
Przyjrzyjmy się zatem, jak rozpoznać, że ktoś stosuje na nas szantaż emocjonalny. Jeśli nie mamy z taką osobą do czynienia na co dzień, zwykle nie stanowi dla nas problemu dostrzeżenie, że coś jest nie w porządku.
Jednak w przypadku bliskich, codziennych relacji bywa, że jesteśmy bardziej podatni na tego typu manipulacje.
Pierwszym krokiem, żeby zacząć sobie radzić z emocjonalnym szantażystą, jest zidentyfikowanie go. W tym celu konieczne jest poznanie jego profilu. Pomocny będzie też przegląd przykładów szantażu emocjonalnego. Są one bardzo zróżnicowane, ponieważ szantażysta może grać na różnych płaszczyznach, np.
- Stosować groźby, zastraszać;
- Stosować groźby, że sam sobie coś zrobi;
- Wzbudzać poczucie winy;
- Odgrywać rolę cierpiętnika;
- Składać wielkie obietnice;
- Błagać i płaszczyć się;
- Zachowywać się agresywnie.
Jak widzisz, są to różne, skrajne postawy, które mogą być naprzemiennie przyjmowane, w zależności od twojej reakcji. Szantażysta wybada, co działa na ciebie najlepiej.
Najpierw postawi żądanie, a gdy napotka twój opór, przystąpi do stosowania określonych strategii. Gdy nadal nie będą one skutkowały, prawdopodobnie skończy na agresji. Wystarczy, że pokażesz swoją uległość i będzie wiedział, że ma nad tobą kontrolę.
Kim jest szantażysta emocjonalny?
Osoba, która stosuje szantaż emocjonalny, jest pewnym typem manipulatora, wyróżniającym się określonymi cechami. Tymi cechami bardzo często jest egocentryzm i egoizm – czyli przekonanie o nadrzędności własnych potrzeb i niezauważanie w tym innych (ich potrzeb, emocji, możliwości).
Z drugiej strony szantażystą może być też osoba o niskiej samoocenie, przekonana, że tylko tak podporządkuje sobie partnera/kę. Nie czuje się pewnie w związku, więc stosuje nieuczciwe zagrania.
Zasadniczo wyróżniamy 4 typy emocjonalnych szantażystów:
Prokurator: ten typ szantażysty nie owija w bawełnę. Stosuje agresję i wścieka się, gdy stawiasz opór. Wprost zaczyna grozić, że sprawi ci jakąś przykrość, jeśli nie spełnisz jego żądania.
Biczownik: to osoba, która gra na twoich emocjach, przyjmując rolę ofiary. Oczekuje, że będziesz do jej dyspozycji, kiedy zgłosi taką potrzebę. Obarcza cię odpowiedzialnością za swoje samopoczucie.
Cierpiętnik: podobnie jak Biczownik ten typ oczekuje od ciebie pełnej opieki. Będzie sygnalizował ci, że źle się czuje (ale nie wprost). To często hipochondrycy i osoby bardzo przejęte swoim zdrowiem. Brak twojej dyspozycyjności doprowadzi do wzbudzania w tobie poczucia winy.
Kusiciel: układ, który stosuje ten typ jest prosty. Przychyli ci nieba, wszystko obieca, ale to będzie miało swoją cenę. Szantażysta oczekuje w zamian 100% posłuszeństwa, inaczej wytknie ci niewdzięczność.
Przedstawione wyżej przykłady są w formie męskiej, ale to oczywiście nie oznacza, że wśród kobiet nie ma szantażystek emocjonalnych. Trafimy na nie równie często i będą one reprezentowały wszystkie z 4 typów.
Dodatkowo warto wspomnieć, że szantaż emocjonalny może być domeną narcystycznego partnera lub narcystycznej partnerki. Zrób test, aby przekonać się, czy masz do czynienia z taką osobą.
Test na narcyzm
Dowiedz się, czy mężczyzna lub kobieta cierpi na patologiczny narcyzm lub przejawia narcystyczne cechy osobowości
Natomiast jeśli masz pewność, że twój partner bądź twoja partnerka jest narcyzem, polecam ci sięgnąć do e-booka „Sposób Na Narcyza” lub „Sposób Na Narcyzkę„, który stanowi praktyczne kompendium wiedzy o tym typie osobowości.
Metoda pozwalająca bronić się przed narcystyczną osobą, odpowiedzieć na jej manipulacje, zdobyć ją lub skłonić do powrotu
Szantaż emocjonalny: przykłady
Skupmy się na chwilę na konkretach. Jakiego rodzaju sformułowania i sytuacje można zdefiniować jako szantaż emocjonalny? Jest ich wiele – jak już widzieliśmy, każdy typ szantażysty zastosuje innego rodzaju strategie. Spróbujmy je pogrupować.
Groźby: Jeśli to zrobisz, więcej mnie już nie zobaczysz; Zobaczysz, pożałujesz tego; Kiedyś ty mnie o coś poprosisz, tak samo ci odpowiem; Tylko spróbuj to zrobić, a nie ręczę za siebie; Zabiorę ci wszystko; Zniszczę cię.
Auto-groźby: Zabiję się, jeśli mnie zostawisz; Nie chcę bez ciebie żyć; Jeśli teraz wyjdziesz, coś sobie zrobię.
Wzbudzanie poczucia winy: Widzisz, jak przez ciebie cierpię?; Nic cię nie obchodzę; Tyle dla ciebie zrobiłem/am, a ty tak mnie traktujesz; A jeśli coś mi się stanie, jak zamierzasz z tym żyć?; Gdybyś zrobił/a to, o co prosiłem/am, byłoby zupełnie inaczej; Jeśli naprawdę mnie kochasz, zrób to dla mnie.
Postawa potrzebująca: Potrzebuję cię, bez ciebie jestem nikim; Nie poradzę sobie bez ciebie; Tylko, kiedy jesteś obok, cokolwiek znaczę; Musisz ze mną zostać, co ja bez ciebie zrobię?
Obietnice i odbieranie nagród: Zrobię wszystko, żebyś był/a szczęśliwy/a, ale…; Kupiłem ci sukienkę i zabrałem do restauracji, a ty nawet tego dla mnie nie zrobisz?; Wszystko dla ciebie robię, poświęcam się, może choć raz ty zrób coś dla mnie.
Obrażanie się: bardziej postawa niż konkretne słowa; strzelanie fochów, ciche dni, stwarzanie dystansu, odmawianie bliskości, niechęć do pojednania.
Zemsta: szantażysta może mścić się za odmowę i robić na złość, zawodzić w ważnych sytuacjach, celowo utrudniać, wzbudzać zazdrość, zachowywać się nielojalnie.
Oskarżanie: Bo ty nigdy, bo ty zawsze…; Nigdy nie można na tobie polegać; O co bym nie poprosił/a, zawsze robisz problem
W gniewie, pod wpływem silnych emocji takie słowa potrafią paść. Ważne jednak, czy jest to standardowa strategia, świadomie przez kogoś używana, czy słowa, których po chwili ta osoba żałuje i jest gotowa za nie przeprosić.
Kim jest ofiara szantażu emocjonalnego?
Warto też zastanowić się, kim tak naprawdę jest ofiara szantażu emocjonalnego. Nie każdy tak łatwo jemu ulega, choć oczywiście wiele zależy od sytuacji. Jeśli szantażysta jest bliską ci osobą, to nawet jeśli nie ulegasz jego zagraniom, możesz być narażony/a na ciągłe kłótnie i konflikty.
Urodzony szantażysta będzie jednak zwracał uwagę przede wszystkim na konkretne typy charakterów. Będą to np. osoby, które mają niską samoocenę, nie są zbyt pewne siebie i zależy im na tym, żeby dogodzić innym. Stawiają swoje potrzeby niżej niż potrzeby innych. Są opiekuńcze i lubią się poświęcać i nieść pomoc.
To osoby, które szukają potwierdzenia swojej wartości w aprobacie osób im bliskich, ale też zupełnie obcych. Są empatyczne i wyrozumiałe, zawsze usprawiedliwią czyjeś naganne zachowanie zmęczeniem czy cierpieniem. Biorą na siebie całą odpowiedzialność i winę. A przy tym mają słabo rozbudowaną asertywność.
Powyższy opis kojarzy nam się przede wszystkim z osobą na wskroś dobrą, która chce dbać o innych, nawet kosztem samej siebie. Dodatkowo, może mieć ona tendencję do popadania w zależność emocjonalną – nie chce zostać opuszczona czy odtrącona.
Jeśli szantażysta może ją uzależnić dodatkowo np. finansowo, jego ofiara będzie miała przed sobą poważne wyzwanie. Będzie musiała wykazać się dużą determinacją i dyscypliną, by móc zostawić szantażystę mimo przeszkód lub postawić mu jasno granice i zadbać o zbudowanie swojego zdrowego egoizmu.
Szantaż emocjonalny w związku i małżeństwie
Szantaż emocjonalny wyjątkowo często można spotkać w bliskich relacjach takich jak związek partnerski lub małżeństwo. To dlatego że mamy tu do czynienia z wyjątkową zażyłością uczuciową, sferą intymną, wspólnym życiem i mieszkaniem, a niekiedy też zależnością (w tym finansową).
Niestety, prawda jest taka, że szantażysta emocjonalny w związku, im bliżej nas jest, im bardziej jest z nami związany, tym większe ma pole do popisu. Może sięgać na przykład po tego typu strategie:
- Grozić rozstaniem/rozwodem, jeśli jego żądanie nie zostanie spełnione;
- Odgrywać sceny zazdrości i kontrolować;
- Wzbudzać poczucie winy, oskarżając cię np. o brak zaangażowania w związek;
- Domagać się ciągłej uwagi i opieki, uzależniać cię od siebie, a także symulować chorobę czy złe samopoczucie;
- Odmawiać ci różnych rzeczy np. seksu, pieniędzy, blokować relacje z innymi osobami;
- Odgrywać się na tobie w codziennych sytuacjach, stosować ciche dni.
Co więcej, jeśli jesteście małżeństwem i macie wspólne mienie i dzieci, szantażysta może chcieć to wykorzystać i np. zagrozić, że wszystko ci odbierze czy też nie pozwoli ci widywać się z dziećmi.
Oczywiście, mamy tu do czynienia na ogół z dwoma typami sytuacji. Może być tak, że twój związek jest po prostu toksyczny i należy jak najszybciej się od niego uwolnić. Ale może być i tak, że epizody szantażu psują relację, choć nie są nagminne, a ty chcesz naprawić wasz związek.
Jeśli czujesz, że to, co się między wami dzieje, jest przejawem kryzysu i trudnych chwil, jakie przechodzicie, a partner/ka nie zawsze taki/a był/a, warto podjąć świadome, systematyczne działania, by poprawić wasze relacje. Może to problemy w komunikacji czy traumatyczne doświadczenia (jak choroba) doprowadziły do takiego stanu?
Polecam ci bardzo poradnik „Pogotowie Dla Związku„, który krok po kroku pokaże ci, jak rozwiązywać problemy z partnerem/ką, nawet te będące największym wyzwaniem. W e-booku znajdują się praktyczne wskazówki oraz ćwiczenia dla par. Z nim dotrzesz do sedna waszego konfliktu i zdołasz uleczyć wasze relacje. Kliknij poniżej.
Jak zażegnać kryzys w związku oraz odbudować uczucie, zaufanie i namiętność między partnerami
Jak sobie radzić z szantażem emocjonalnym?
Jeśli zauważasz, że do twojej relacji regularnie wkrada się szantaż emocjonalny, trzeba na to zareagować. Nie próbuj się usprawiedliwiać, staraj nie dać się sprowokować i nie odpowiadaj tymi samymi technikami. Szantaż emocjonalny jako manipulacja zawsze utrudnia komunikację i stanowi przeszkodę w rozwiązaniu problemu.
To, co możesz zrobić, to zdemaskować manipulację. Powiedzieć też o swoich uczuciach i możliwie spokojnie przedstawić swój punkt widzenia. Stawiaj granice i ich przestrzegaj.
Jeśli szantażysta grozi czy wzbudza poczucie winy, wyjaśnij, że bez względu na wszystko i tak zrobisz to, co uważasz. Skoro dla drugiej osoby jest to problem, trzeba usiąść i wspólnie zastanowić się nad rozwiązaniem czy kompromisem.
Warto zastanowić się nad przyczynami szantażu. Jeśli ma to związek z obniżonym poczuciem własnej wartości, chorobą, złym samopoczuciem, może należy się zastanowić w pierwszej kolejności nad przyczyną.
Dobrym rozwiązaniem może być podjęcie terapii dla par, która pomoże wyjaśnić szkodliwe mechanizmy zachodzące w relacji.
Może też być tak, że relacja jest dogłębnie toksyczna, a szantażysta jest wytrawnym manipulatorem. Wówczas najlepiej będzie się od niego odsunąć i uwolnić od jego szkodliwych wpływów raz na zawsze.
