Osobowość zależna: czym jest, jak się przejawia i jak można sobie z nią radzić? Tego wszystkiego dowiesz się w moim dzisiejszym wpisie poświęconym jednemu z wielu typów osobowości, popularnemu w szczególności wśród kobiet, lecz nie tylko.
Osobowość to na co dzień często używany przez nas termin. W literaturze psychologicznej istnieją dziesiątki definicji dla tego słowa. W większości psychologowie rozumieją osobowość jako zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych danej jednostki, które wyróżniają ją na tle pozostałych jednostek.
Jak łatwo się domyślić, możemy wskazać różne typy osobowości. Już Hipokrates wyróżnił 4 jej rodzaje: flegmatyka, choleryka, sangwinika i melancholika. Kolejni badacze potwierdzali ten podział lub wyodrębniali kolejne typy.
W psychologii rozróżniamy również kilka typów zaburzeń osobowości czyli zaburzeń psychicznych opierających się na pewnych silnie zakorzenionych wzorcach myślenia i zachowań, które utrudniają cierpiącej na niej osobie codzienne funkcjonowanie.
W poprzednich artykułach mówiliśmy dużo o osobowości narcystycznej, o której możesz przeczytać w tym wpisie, ale prócz tego istnieją inne typy zaburzeń osobowości, m.in. osobowość schizoidalna, unikająca czy zależna. W tym artykule zajmę się tą ostatnią: jej przyczynami, cechami, objawami i sposobie jej leczenia oraz tym, jak funkcjonuje osobowość zależna w związku.
Spis treści
Osobowość zależna: przyczyny, cechy, objawy
Aby ułatwić ci zrozumienie charakterystyki osobowości zależnej i tego jak funkcjonuje w relacjach z innymi ludźmi, zaczniemy od przyjrzenia się przyczynom jej kształtowania.
Dzięki temu zachowania i cechy osoby z tym typem osobowości, o których powiemy sobie w drugiej kolejności, staną się dla ciebie bardziej uzasadnione i przejrzyste. Przejdźmy zatem do szczegółowej analizy osobowości zależnej.
Osobowość zależna: przyczyny
Wiele różnorodnych czynników może wpłynąć na ukształtowanie się osobowości zależnej, w tym czynniki genetyczne, ale też rozwojowe. Jednym z często wymienianych jest dzieciństwo takiej osoby. To wówczas najsilniej utrwalają się w nas pewne wzorce zachowań czy postrzegania rzeczywistości.
Bardzo duży wpływ ma sposób, w jaki jesteśmy wychowywani. Często rodzice nie pozwalają dziecku na żadne samodzielne decyzje i taka osoba rozwija w sobie model polegania na czyjejś opinii czy też konsultuje ze światem poprawność każdego z podjętych kroków w życiu dorosłym.
Takie metody wychowawcze rodziców mogą wynikać z ich nadmiernej troski lub autorytatywności, a co za tym idzie – przesadnej kontroli dziecka, trzymania go pod kloszem czy izolacji od rówieśników i codziennych życiowych wyzwań. Ponadto rodzice dostarczają nam różnych wzorców. Może się zdarzyć, że jedno z nich samo reprezentuje osobowość zależną lub z powodu problemów małżeńskich rekompensuje sobie relacje z partnerem relacją z dzieckiem.
Również stan zdrowotny ma duży wpływ na naszą osobowość. Osoby z przewlekłymi chorobami czy niepełnosprawnościami zmuszającymi je do nieustannego polegania na innych, mogą rozwinąć takie zaburzenie osobowości, szczególnie wobec partnera lub opiekuna, ale też przyjaciół.
Osobowość zależna: cechy
Osoby cierpiące na dane zaburzenie osobowości charakteryzuje zwykle określony repertuar cech. W przypadku osobowości zależnej są to w znacznej mierze cechy, które związane są z jej brakiem samodzielności, pewności siebie i uzależnieniem się od innych osób. W szczególności jej charakter opisują następujące postawy:
- cechuje ją bierność i wyuczona bezradność wobec nawet najprostszych wyzwań;
- ma przekonanie, że bez pomocy innych ludzi sobie nie poradzi;
- potrzebuje nieustannej opieki i pomocy w podejmowanych decyzjach;
- jest przesadnie niesamodzielna;
- cechuje ją również zwiększona trudność w wyrażaniu własnego zdania;
- ma problem z asertywnością i wyrażaniem sprzeciwu;
- nieustannie obawia się opuszczenia, odrzucenia, braku akceptacji;
- jest dość łatwowierna i mało podejrzliwa;
- jest mało spontaniczna, za to ogarnięta wątpliwościami;
- trudno jej określić własną tożsamość, którą stapia z tożsamością bliskich.
Osobowość zależna: objawy
Osoby z osobowością zależną rozwijają objawy lęku, gdy nie ma w pobliżu innych osób. Polegają na innych ludziach w celu otrzymania pocieszenia, otuchy, porady i wsparcia. Obecność „opiekuna” jest im niezbędna do podejmowania codziennych decyzji.
Osobowość zależna przejawia się ekstremalnym strachem przed porzuceniem, szczególnie przez bliskich. Reprezentatywna też dla tego zaburzenia osobowości jest gotowość do zrobienia wszystkiego, co możliwe, w tym nawet znoszenia nadużyć czy złego traktowania lub robienia rzeczy niebezpiecznych, aby zadowolić cenioną osobę i zatrzymać ją przy sobie.
Za tym też idzie to, że taka osoba nie potrafi określić swoich wymagań wobec innych. Nie stawia oczekiwań, nie wyraża życzeń i jest kompletnie bierna w kształtowaniu relacji. Stara się wyłącznie przypodobać, ale o jej względy nigdy nie trzeba zabiegać. Na siłę też szuka znajomości i związku.
Zależny typ osobowości utrudnia osobie również podejmowanie inicjatyw lub robienie rzeczy samodzielnie. Może się to w przyszłości przełożyć na powstrzymywanie się od skorzystania z wielu okazji pojawiających się w życiu i zablokowanie przed wyjściem ze swojej strefy komfortu.
Osobowość zależna: test
Po zapoznaniu się z charakterystyką osobowości zależnej, możesz mieć wątpliwości co do tego, czy takie zaburzenie lub inne występuje także u ciebie. Aby się o tym przekonać warto przystąpić do konkretnych testów psychologicznych.
Większość rzetelnych narzędzi dostępna jest tylko wykwalifikowanym psychologom, którzy posiadają odpowiednią wiedzę i przygotowanie, by prawidłowo odczytać uzyskane wyniki. Samodzielna diagnoza jest w takim przypadku niemożliwa.
Jednym z profesjonalnych testów jest tzw. Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości według DSM-5 (SCID-5-PD). Jest to wywiad diagnostyczny dla klinicystów i badaczy przeznaczony do diagnozy dziesięciu zaburzeń osobowości. Narzędzie jest tak opracowane, aby służyło do celnego postawienia diagnozy, a jednocześnie pozwało na zbudowanie dobrej relacji z osobą diagnozowaną.
Innym znanym profesjonalnym narzędziem jest samoopisowy kwestionariusz osobowości – tzw. Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości®-2. Zadaniem badanego jest ustosunkowanie się do 567 stwierdzeń dotyczących różnych zachowań i przekonań. Tego testu używa się przede wszystkim w diagnozie klinicznej do oceny osobowości, ale także znajduje on zastosowanie w obszarach nieklinicznych (przesiewowe badania kandydatów do pracy, rekrutacja na studia czy pobór wojskowy).
W Internecie można spotkać także wiele testów i quizów dostępnych na stronach, które polegają głównie na ustosunkowaniu się do twierdzeń lub pytań. Przykładowe pytania to, czy czujesz potrzebę, aby inni się tobą opiekowali, czy bardzo często i wielu osób pytasz o radę, czy jesteś samokrytyczny(-na), czy po zakończeniu związku natychmiast szukasz kolejnego itp.
Osobowość zależna w związku
Osobie reprezentującej taki rodzaj zaburzenia osobowości bardzo trudno jest być samej. Często prowadzi ona nieustanne poszukiwania, a kiedy już jest w związku niejako zlewa się z drugą osobą, bez względu na to jak niezdrowy może być związek.
Mówi się o tych osobach, szczególnie kobietach, że kochają za bardzo. Jest to miłość przepełniona strachem przed opuszczeniem, miłość obsesyjna i zalewająca. Miłość, która skłania również do nadmiernych poświęceń i uległości.
Dobrze jest się angażować w związek, ale kiedy motorem jest ciągły lęk i związek przypomina bycie w ciasnej klatce, w której brakuje powietrza jak i innych relacji, to relacja ta zaczyna być toksyczna.
Osobowość zależna dostosowuje się do każdej osoby, która jest potencjalnym partnerem. Gdy np. wybranek ceni sobie porządek, ona robi to samo, a gdy inny woli bałagan, to ona również go naśladuje. Przychodzi moment, że osoby z osobowością zależną nie mają pewności, kim są i czego oczekują od życia. Osobowość zależna lubi dostosowywać swoje granice do innych, ponieważ nie potrafi ich samodzielnie jasno ustalić.
Można zauważyć że osobowość zależna preferuje osoby pewne siebie i często ląduje w związkach z narcyzami. I w ten prosty sposób realizuje się przepis na toksyczny związek, w którym nie trudno o nadużycia. Jedno z partnerów okazuje się podstępnym manipulatorem, drugie natomiast – osobą wyjątkowo podatną na te manipulacje. Narcyz wymaga ciągłej uwagi i zachwytu nad sobą, a partner/partnerka o osobowości zależnej mu tego dostarcza. Na temat związku z narcyzem przeczytasz więcej w tym artykule.
Jeśli temat relacji z narcyzem cię zaciekawił, zwłaszcza, jeśli przeczuwasz, że tkwisz w takim związku, to pogłębisz go czytając e-book „Sposób Na Narcyza” – poradnik dla osób będących w bardziej lub mniej formalnej relacji z narcyzem, który dotyka wszystkich jej aspektów. Kliknij poniżej i zapoznaj się z jego zawartością.
Strategia, która pozwala bronić się przed narcyzem, zdobyć go, odzyskać lub uwolnić się od niego
Osobowość zależna: leczenie
Teraz, kiedy już wiesz wystarczająco dużo o osobowości zależnej, warto byłoby skupić się na temacie jej leczenia. Diagnoza zaburzenia osobowości to nie wyrok i coś, z czym musimy się bezwzględnie pogodzić, ale komunikat, że najwyższy czas popracować nad sobą i nad swoim życiem.
Jeśli chodzi o metodę farmakologiczną, to żaden lek nie jest zatwierdzony do bezpośredniego leczenia zależnych zaburzeń osobowości, ale niektóre leki, takie jak leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i stabilizatory nastroju, mogą pomóc kontrolować objawy. Te natomiast po konsultacji może przepisać nam lekarz psychiatra.
Najbardziej popularnym i uzasadnionym sposobem leczenia jest psychoterapia. Może ona przynieść wiele dobrego dla tego konkretnego zaburzenia osobowości. Warto skorzystać z pomocy specjalisty, a długotrwała praca nad swoimi cechami, podejściem i zachowaniami pozwala uzyskać naprawdę zadowalające efekty.
Uzyskanie odpowiedniego wsparcia może pomóc ci poczuć się lepiej, zacząć inaczej podchodzić do relacji interpersonalnych, zyskać większą samodzielność i pewność siebie, uporać się z lękiem oraz poznać strategie i ćwiczenia, które krok po kroku pozwolą ci zapanować nad twoim zaburzeniem osobowości.
Potrzebujesz wsparcia specjalisty? Poznaj najlepszy serwis konsultacji psychologicznych online!
Na tym kończę dzisiejszy wpis. Mam nadzieję, że dowiedziałeś się dużo ciekawych informacji na temat osobowości zależnej, które okażą się przydatne w twoim życiu, jeśli zaburzenie to dotyczy ciebie lub którejś z bliskich ci osób. Zapraszam cię do zapoznania się z innymi wpisami na blogu.
